Cemaat çekişmesinden taşan kelimeler

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Barış Gençyılmaz / Kapak Fotoğrafı: DepoPhotos

Yeni medya araçlarının tüm siyasi, dini ve etnik temelli hareketler için bir iletişim aracı olarak kullanılabilmesi, köklü tarikat ve cemaatleri de birer YouTube kanalı sahibi yaptı. Bu mecrada yayınlanan içerikler herkese açık olsa da ele alınan konu ve kavramları anlamak için ayrı bir mercek gerekiyor. Yakın dönemde medyaya iki büyük “postnişin” mücadelesi yansıdı. Bunların ikisi de Nakşibendi tarikatının Halidiyye ekolüne mensup olan fakat iki ayrı merkezde bulunan tasavvufî yapılarda ortaya çıktı. İlki, İstanbul’daki İsmailağa, diğeri ise Adıyaman’daki “Menzil” cemaatinde yaşandı.

Cemaatlerin şeyhleri vefat edince geride kalanlar arasında yönetimin kime geçeceği tartışma yarattı.

Cemaat içindeki dijital kavga

Merkezi İstanbul Fatih’te bulunan Nakşibendi tarikatının Halidiyye koluna mensup İsmailağa Cemaati içinde yaşanan postnişin krizi son yılların en “dijitalleşmiş” cemaat kavgasına sahne oldu.

Taraflar birbirleri hakkındaki iddialarını, YouTube kanalları üzerinden paylaşarak kamuoyunu bilgilendirdi. Ortaya çıkan söylem savaşının medyadaki yansıması, ağırlıkla popüler isimler etrafında şekillendi. Fakat o isimlerin argümanlarını hangi kavramlar üzerine kurduğu pek anlaşılamadı.

Bir dönem camilerde mikrofon ve hoparlör kullanımını namazın durumu açısından tartışmalı bulan pek çok tarikat ve cemaat, bugün yeni medya araçlarını kullanır hale geldi. Örneğin İsmailağa Cemaati’nin YouTube kanalında 301 bin takipçisi varken aynı cemaatten “ayrılan” Cübbeli Ahmet’in yaklaşık 1,7 milyon takipçisi bulunuyor. Bu iki taraf sık sık birbirleri hakkında açıklamalarda bulunsa da en net tartışmaları, yaklaşık 5 ay önce gerçekleşti. Cübbeli Ahmet’in farklı basın organlarına yaptığı bir dizi açıklamanın ardından 20 Nisan 2024’te çektiği bir videoya, İsmailağa 4 Mayıs’ta karşılık verdi.

Dijitalleşen cemaat tartışmasını, dijital araçlarla inceledik

Cemaat içinde dijital ortamda gerçekleşen bu tartışmayı, tartışmalarda kullanılan ana kavramları ve dili anlamak açısından veri kabul ettik.

Cübbeli Ahmet Hoca kanalından Gündem Özel Yayın 20 Nisan 2024 ve İsmailağa NET kanalından Gündem Hakkında Açıklamalar ve Suallere Cevaplar  içeriklerinde yer alan ve toplamda 8 saati aşan videoların deşifre metinlerini hazırladık ve “Python” yazılım dilinde analizini gerçekleştirdik. “Pandas” kütüphanesinden yararlandığımız çalışmada, kelime kullanım sıklıklarını hesapladık. En çok tekrar eden 250 kelimeyi ve bu kelimeler içinde dini terminolojinin konusu olan kavramları belirledik.

Cübbeli Ahmet Hoca’nın 6 saatlik videosunda en çok kullandığı kelimeler

Youtube’da İsmailağa NET hesabından yayınlanan videoda en çok kullanılan kelimeler

Tartışmalar, hangi kelimeler etrafında dönüyor

Yürüttüğümüz çalışma sonucunda, tartışmalarda en sık kullanılan kavramlar olarak; “şeyh, rabıta, efendi, heyet, rüya, vekil, halife, post, postnişin” öne çıktı. Sözkonusu kelimelerin, açık kaynaklar üzerinden derlediğimiz karşılıkları şöyle;

Rabıta: İsmailağa Cemaat liderinin 2022 yılında ölmesinin ardından en büyük tartışma alanı “rabıta” oldu. Türkiye Diyanet Vakfı’nın (TDV) yayımladığı İslam Ansiklopedisi eserine göre rabıta, “Müridin şeyhine gönlünü bağlaması ve onu düşünmesi anlamında bir tasavvuf terimi.” Ayrıca bu inanışa göre tarikatın takipçileri Allah’a yönelirken bir vasıta olarak şeyhlerini kullandıkları için rabıta, şeyhin otoritesi anlamına da geliyor.

Şeyh: Tarikat yapısı içinde en üst mertebede bulunan, tarikat büyüğü. (TDV)

Efendi: Sorumluluk, yetki sahibi, birinin vekaletine ihtiyaç duymayan anlamlarına gelen ve Bizans Rumcasından günümüze ulaşmış hitap şekli. İlginç şekilde tarikat büyüklerine seslenişte mutlaka kullanılıyor. (Nişanyan Sözlük ve TDV)

Vekil: Bulunduğu yerde şeyhi temsil etme yetkisi olan tarikat makamı.

Halife: Şeyhi adına irşad faaliyetinde bulunan ve ölümünden sonra yerine geçen kimse, insân-ı kâmil anlamında tasavvuf terimi. (TDV)

Post: Hayvan derisi anlamında kullanılsa da şeyhin oturduğu konumu şeklen temsil etmesi nedeniyle önemli. (TDV)

Postnişin: Şeyhin oturduğu post mensup bulunduğu tarikatın pîrinin makamıdır ve şeyh posta oturmakla tarikat pîrini temsil eder. Post-nişîn (posta oturan) tekke şeyhi, posta geçmek “bir tekkeye şeyh olmak” anlamına gelir.  Bu makamın İbrahim Peygamber’e gönderilen koçun postuna kadar dayandığı düşünülüyor. (TDV)

Heyet: Gündelik kullanımdaki anlamın dışında tarikatın karar alma yetkisine sahip yaşlılar topluluğu. (https://www.ismailaga.org.tr/tag/ismailaga-istisare-heyeti)

Rüya: Tarikat terminolojisinde yine bilinen ilk manasının dışında kullanılıyor. TDV’de rüya, “Peygamberlerin gördüğü rüyalar vahiy, takvâ sahibi müminlerle velîlerin gördüğü rüyalar ilham mahiyetindedir” şeklinde tanımlanıyor. Tarikat içi iktidar savaşında ise tarafların destekçileri, gördükleri rüyalarla güncel meseleleri yorumlamaya çalışıyor. Rüyalar üzerinden makamı kimin daha çok hak ettiği tartışılıyor.

Bu haber, Avrupa Birliği finansal desteği ile üretilmiştir. Haberin içeriği tamamıyla Barış Gençyılmaz’ın sorumluluğu altındadır ve hiçbir durumda Avrupa Birliği’nin görüşlerini yansıtmamaktadır.