İş gücünün “görünmeyen” kadınları: Eşler, anneler, kardeşler…

2

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Berfin Şengil

Enflasyon, maliyetler ve alım gücünün azalması bazı küçük esnafın işçi sayısını azaltmasına yol açtı. Ancak işlere yetişemeyen işletmecilerin de genellikle eşlerinden yardım istedikleri ortaya çıktı. Maaş ve sigorta güvenceleri bulunmayan görünmez işçilerin asıl çalıştıkları ev işleri devam ederken “görünmeyen” bu iş gücü de elbette kayıtlara geçmiyor.

TÜİK verilerine göre; nüfusun işgücüne katılma oranı yüzde 54,4. Oranlar erkeklerde yüzde 72,1 iken; kadınlarda yüzde 37 olarak açıklandı. Bu oranlara yansımayan ve hem işçi hem de ev hanımı olan iki kadından çalışma koşullarını dinledik.

Geçim şartlarının zorlaşmasıyla beraber iş yükü her geçen gün artan bir “meslek grubu” da ev hanımlığı. Üstelik ev hanımları, son birkaç yıldır eşlerinin pazar tezgahında, boyacılık için gittikleri yerlerde ve bakkal vs gibi dükkanlarda da işçi olarak yerini aldı. Masrafları azaltmak isteyen bazı işveren erkekler, işçilerini çıkarıp yanlarında eşlerini çalıştırmaya başladı. 9 saat maaşsız “işçi” olan bu kadınlar, ev işlerindeki iş gücünü de yok saymıyorlar.

Eşinin yanında çalışan 36 yaşındaki Gülş en Kaya ile konuştuk. İstanbul’da Güngören ve Bahçelievler’deki semt pazarlarında açtıkları yumurta tezgahının başına geçen Kaya, “Eşime öğle yemeği getirmek için bazen uğradığım tezgâh, bir anda işyerim haline geldi” ifadelerini kullandı.

“İş başa düştü”

Yumurtacılığın, kayınpederinin kalp ameliyatı geçirmesinin ardından eşine kaldığını söyleyen Gülşen Kaya, iki çocuk annesi. Daha önce eşinin yanında bir çırak bulunduğunu kaydeden Kaya, “Maliyetler nedeniyle eşim çırağın parasını rahat çıkaramadı. Ya bu masrafları tezgâha yansıtıp müşterilerini kaybedecekti ya da çırağı işten çıkaracaktı. Tek kalmasına kaldı da… Bu sefer şeker hastalığının da etkisiyle işlere yetemez oldu. Böylece iş başa düştü” dedi.

“Maaş istersem elemanın ayrılmasının anlamı kalmıyor”

Kaya, eşiyle birlikte haftanın 4 günü pazarlara çıkıyor. İki yıldır düzenli olarak çalışsa da bir maaşı ya da sosyal güvencesi bulunmayan Kaya, “Eşimden maaş ya da sigorta istersem çalışan elemanını işten çıkarmasının ne anlamı kalıyor” derken, emeğinin görünmezliğinden hoşnut olmasa da elinden bir şey gelmediğini kaydetti.

Sabah 08.00’de çocuklarını okula bırakan Kaya, ev işlerini bitirmesinin ardından eşinin yanına geçtiğini belirtti. Kaya, “Eşim sabah 06.00’da gitmiş oluyor. Ben tezgâhın başına geçince bu kez o dışarıda ödeme, mal alımı işlerine koşturuyor. Öğlen çocukları dedeleri alıyor. Akşam 8’de eve geçiyorum, bu kez yemek ve çamaşıra girişiyorum” diye konuştu.

“Tek maaş yetmeyince eve iş alanlar arttı”

Meslek olarak kabul görmeyen ev hanımlığını, dışarıda çalışınca da bırakamayan kadınlardan bir diğeri 49 yaşındaki Fatma Yılmaz. Yılmaz da gelir düzeyi düşük olan semtlerde daha çok rastlanan “etiket” işi dağıtan eşinin hem asistanlığını yapıyor, dükkânı çekip çeviriyor hem de işin bizzat emekçilerinden.

“Etiket” işinin ne demek olduğunu açıklayan Yılmaz, “Çocuklarına yetişebilmek ya da eşi izin vermediği için dışarıda çalışamayan kadınlar, evde etiket işi yapıyor. Etiket derken, hani kıyafetlerinizin üzerinde bulunan yıkama, ütü gibi yazıların olduğu, markaların yazdığı etiketler vardır ya… Bunların iplerini, iğnelerini kadınlar takıyor” diye konuştu.

Eşinin 10 yıl öncesine kadar matbaacı olduğunu kaydeden Fatma Yılmaz, “Eşim baktı işler iyi gitmiyor. Bir arkadaşının tavsiyesiyle bu ‘etiket’ işine başladı. Eski işinden dolayı bazı tanıdık firmalar vardı. İlk başta 5-6 kadına iş veriyordu. Tek maaş yetmez oldukça eve iş alan kadınların sayısı da arttı” ifadelerini kullandı.

Sabah anne, öğlen asistan, akşam işçi

“Bazı işleri bugün veren firma, ertesi güne istiyor” diyen Fatma Yılmaz, acil durumların kendisi için de sabaha kadar ip bağlamak olduğunu belirtti. Binlerce etiket ve ipten bahsettiklerini söyleyen Fatma Yılmaz, “İş verdiğimiz kadınların da ev hanımı olduğunu düşünürsek onlar da bir yandan ev işleri bir yandan parça başı işler, yetişemeyebiliyor. Ben de mecbur kalıyorum bir yandan ip bağlamaya. Gündüz eşim firmalardan iş almaya ya da kadınlara etiket paketlerini dağıtmaya giderken dükkânı idare ediyorum, geceleri de örtümü serip ip bağlıyorum” dedi.

Birkaç yıl içinde işleri büyüttüklerini ve bu nedenle dükkânda da ipleri kesen, paketleme yapan, gerektiğinde dükkâna bakan bir işçilerinin bulunduğunu ifade eden Yılmaz, “Bu da yetmedi. Ama bir kişi daha almamız demek, maaşından sigortasına masraf… Bunun yerine dükkâna ben yardımcı oluyorum” şeklinde konuştu.

Çocukları okula yollamasıyla başlayan Yılmaz’ın mesaisi, gece yarısı sona eriyor. 3 çocuğunun harçlığını verebilmek için çalışan anne Yılmaz’ın da bu emeklerine karşılık bir maaşı yok.

İstatistiklerde çalışan kayıtlı kadınların oranı

Türkiye İstatistik Kurumu tarafından 11 Kasım 2024 tarihinde açıklanan işgücü istatistiklerine göre; mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı 2024 yılı eylül ayında yüzde 8,6 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranının erkeklerde yüzde 6,7 iken; kadınlarda yüzde 12,3 olduğu tahmin ediliyor.

Mevsim etkisinden arındırılmış istihdam oranı 0,1 puan artarak yüzde 49,7 oldu. Bu oran erkeklerde yüzde 67,3 iken; kadınlarda yüzde 32,5 olarak gerçekleşti. İş gücüne katılma oranı ise yüzde 54,4 şeklinde belirtildi. Oranlar erkeklerde yüzde 72,1 iken; kadınlarda yüzde 37 olarak açıklandı. Açıklanan bu rakamlarda, eşlerinin yanında çalışan Gülşen ve Fatma gibi kadınlar, anneler kardeşler ise yer almadı.