ANKARA- Hijyenik ped, tampon, kap gibi ürünleri içeren menstürel ürünlerde geçerli yüzde 18 Katma Değer Vergisi (KDV) ve peş peşe gelen zamlar bir halk sağlığı sorununa kapı aralıyor. 9.Köy’ün bir hafta boyunca takip ettiği hijyenik ped fiyatlarındaki artış, uzmanların da belirttiği gibi regl olan bireyleri görece sağlıksız seçimlere zorluyor.
Menstrüel ürünlerdeki yüzde 18’lik KDV’nin yanı sıra her markette fiyatlar farklılaşıyor. 9.Köy’ün incelemelerine göre aynı marka 24’lü hijyenik ped için dört markette farklı fiyat uygulanıyor. Bu üründen yalnızca bir tanesinin fiyatı bir hafta boyunca değişim göstermezken, diğer üç markette değişim gözlendi. Buna göre zamlar yaklaşık 4 TL ile 9 TL arasında seyrediyor. Yalnızca bir markette fiyat indirimi uygulandı.
Hijyenik Pede Gelen En Yüksek Zam
Menstrüel ürünlerde uygulanan yüzde 18 KDV ile üst üste gelen zamlar hem sokaklarda hem de sosyal medyada protesto ediliyor. İzmir’de kadınlar “Keyfimizden mi kanıyoruz, vergini reglimden çek” yazılı pankartlarla protestolarını gerçekleştirdiler. Kız Başına platformu KDV ve zamlı fiyatlara #PeddekiKDVKaldırılsın etiketiyle tepki gösterirken, Üniversiteli Feminist Kolektif ise Ankara’daki üniversitelerde ped dayanışması başlattıklarını duyurdu. Bununla birlikte, pek çok kişi tarafından olumlu karşılanan bir gelişme Yüksek İhtisas Üniversitesi’nde yaşandı. Bir öğrenci, üniversite tuvaletlerine yerleştirilen hijyenik ped kutusunu sosyal medya üzerinden paylaştı.
Menstrüel ürünlere ve temiz su, tuvalet ve çöp kutusuna yetersiz erişimi ifade eden regl yoksulluğu giderek derinleşiyor. Türkiye’deki regl yoksulluğu ve regl tabusuyla mücadele eden Konuşmamız Gerek Derneği’nden Bahar Aldanmaz, marketlerdeki farklı fiyat uygulamasına ilişkin kesinlikle fiyatlar bir yasayla sabitlenmeli dedi. Derneğin genellikle toplu hijyenik ped bağışında bulunduğunu söyleyen Aldanmaz, artan fiyatlarla birlikte bireysel yardıma da başladıklarını şöyle belirtti: “Son iki aydır bize bireysel olarak yazan ve ihtiyacı olduğunu söyleyen o kadar çok insan oldu ki bireysel olarak ped göndermeye başladık.”
Aldanmaz, hijyenik ped gibi temel bir ihtiyaç olan ve benzer şekilde yüzde 18 KDV uygulanan tuvalet kağıdıyla karşılaştırarak bu konudaki görüşlerini paylaştı: “Bir alışveriş merkezine ya da bir üniversiteye eğitime gittiğinizi düşünün. Yanınızda tuvalet kağıdı taşıyor musunuz? Taşımıyorsunuz. Çünkü tuvalette, tuvalet kağıdı olacağını bilirsiniz. Menstrüel ürünün tuvalet kağıdından hiçbir farkı yok.”
Alım gücünün eridiği ve günlük zamların geçerli olduğu bu koşullarda sürdürülebilir ve çevre dostu menstrüel ürünleri savunduğunu belirten Aldanmaz, alternatif ürünler için “Bunlara yönelmek hem sürdürülebilirlik açısından hem de ekonomik olarak daha mantıklı olabilir” dedi. Bu ürünlerin de pahalı olduğunun altını çizerek, “O yüzden alınan vergi toplumsal cinsiyete dayalı bir ayrımcılık aslında. Bu verginin sebebi, rahmi olan bireylerin regl olması” dedi.
Regl olan bireylerin kullandığı ürünler
Reglin yalnızca vergiden ibaret olmadığını söyleyen Aldanmaz şöyle devam etti: “Regli biraz daha cesur konuşmamız lazım. Hâlâ tuvalete giderken pedi saklıyoruz. Siyah poşetlere koyulmaması lazım. Bu iş yalnızca regl olan bireylerin işi olmamalı. Regl olmayanlar da sesli konuşmalı.”
Bahar Aldanmaz yaklaşık 25 ülkede geçerli olan vergi muafiyeti ve indirimlerinin Türkiye’de de uygulanacağına ilişkin inancının olduğunu belirtiyor. Bununla birlikte vergi indirimi ya da verginin kaldırılmasının tek başına çözüm olmadığını ve regl yoksulluğunu ortadan kaldırmak için yeterli olmadığını vurguluyor.
Siyasilerin bu konudaki çalışmalarını değerlendiren Aldanmaz, şu anda herkesin sesli bir şekilde regl hakkında konuşmasının bile iyiye bir işaret olduğunu belirtti. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde konuya ilişkin yasa teklifinde bulunan Sera Kadıgil ve Gülistan Kılıç Koçyiğit’in olduğunu ve yalnızca iki kadın milletvekilinden bu konuda çalışma beklemenin bir tür haksızlık olduğunu söyledi. Aldanmaz, “Neden bunu yalnızca kadın milletvekilleri konuşuyor? Bu da toplumsal cinsiyete dayalı bir ayrımcılık. Ve konuşanlar da muhalefet kanadından. Ne kadar ses çıkarırlarsa çıkarsınlar, o teklif orada bekliyor. Regl olmayan milletvekillerinin de elini taşın altına koyması lazım” dedi.
Regl olan bireylere zamlardan nasıl etkilediğini sorduk. 9.Köy’ün fiyat takibi yaptığı marketlerden birinde reyon görevlisi olarak çalışan 22 yaşındaki kadın, bir ay önce aldığı hijyenik pedi şu an aynı fiyata bulamadığını söyledi. Bu ürünlerde uygulanan vergilerin kaldırılması gerektiğini ifade eden genç kadın, daha ucuz ürünlere yöneldiğini söyledi. Ped fiyatlarındaki değişim için “Sabah gördüğün fiyatla akşam gördüğün fiyat aynı olmuyor” ifadesini kullandı. Menstrüel ürünlerde geçerli olan KDV’nin kaldırılması gerektiğini söyleyen 32 yaşındaki bir başka market çalışanı ise “Sadece onlarda değil, her şeyde KDV kaldırılmalı. Temel ihtiyaç oldukları için istedikleri gibi zam yapıyorlar” diye konuştu.
25 yaşındaki Berivan Kutlu, hijyenik ped fiyatlarındaki dalgalanmadan olumsuz etkilendiğini ve temel ihtiyaç ürünlerinden KDV alınmasını doğru bulmadığını söyledi. Kutlu Türkiye’de kadınların sağlığı yerine ekonomiyi düşünerek en kötü pedleri aldığını vurgulayarak kendi deneyimini aktardı: “Geçen ayı bırakın dün aldığım ürünü bugün aynı fiyata alamıyorum, her gün yeni bir zam geliyor. Tasarruf işini ise şöyle çözdük: Ev arkadaşımla her regl olduğumuzda almaktansa paramız olunca kullandığımız ped markasının fabrika mağazasından toplu olarak alıyoruz. Geçen aylarda 300 TL’ye aldığımız pedler bizi bir süre götürür. Ama şunun da farkındayız, ped stoğumuz bittiğinde aynı ürünü aynı fiyata alamayacağız. Üreticiyi de suçlayamıyorum elbette, ekonomi bu durumdayken zorunlu bir yerde bu zamlar. Ama her şeye zam gelirken bizim maaşlar sabit! Ben öğrenciyim zaten aldığımız harçlık belli. Arada bir ev arkadaşımla zamanında bu stoğu yaptığımız için kendimizi tebrik edip gülüyoruz ağlanacak halimize.”
24 yaşındaki Zeynep Sude Öztürk de ped ve diğer hijyenik ürün fiyatlarındaki artıştan yakındı. Bu ürünlerdeki mevcut KDV için “Söz konusu sağlık olduğunda yüzde 18 kulağa absürt gelen bir rakam” ifadelerini kullandı. Öztürk yüksek fiyatlar karşısında tek kullanımlık olmayan, sağlıklı alternatifleri denediğini belirtti: “Fakat kullanımı şehirde yaşayan insanlar için kolay olmayabilir çünkü zaman ve emek istiyorlar.”
Ankara Tabip Odası Yönetim Kurulu üyesi ve Kadın Hekimlik ve Kadın Sağlığı Komisyonu üyesi doktor Ayşe Uğurlu da menstrüel ürünlerinde uygulanan yüzde 18’lik KDV’yi eleştirdi. Uğurlu, “Kadınlar hijyen maddelerine erişimde büyük zorluklar yaşıyorlar. Daha ucuz ve kalitesiz malzemeler kadın sağlığını tehlikeye atmaktadır. Aslında temizlik malzemelerine ulaşamamak ya da zor ulaşmak bir halk sağlığı sorunu olarak karşımıza çıkıyor. Sağlıksız bireyler sağlıksız toplumlar yaratır” dedi.
Benimsenen tavrın sosyal devlet anlayışıyla bağdaşmadığını belirten Uğurlu, “Devletin meseleye kamucu ve sosyal devlet bakış açısıyla bakmadığını gözler önüne seriyor” ifadesini kullandı. Ankara Tabip Odası Kadın Hekimlik ve Kadın Sağlığı komisyonunun bu konudaki beklentisini “Devletin; toplumun ve bireylerin sağlığını düşünerek sağlık ürünlerine erişimi ucuz, kolay ulaşılabilir ve nitelikli ürünler üzerinden sağlaması gerektiğine inanıyoruz” şeklinde açıkladı.
Regl damgasını sona erdirmeyi amaçlayan 28 Mayıs Menstürel Hijyen Günü’nü organize eden Almanya merkezli Wash United’ın internet sitesi periodtax.org’da dünyadaki vergi oranları haritalandırılıyor. Buna göre, menstürel ürünlerde AB ülkeleri arasında en yüksek vergi yüzde 27 ile Macaristan’da. Macaristan’ı yüzde 25’lik vergi oranıyla İsveç, Norveç ve Hırvatistan takip ediyor.
İngiltere menstürel ürünlerde yüzde 5 olarak uyguladığı vergiyi 1 Ocak 2021’de kaldırdı. Sıfır vergi politikası uygulayan ya da katma değer vergisi almayan diğer ülkeler Avustralya, Guyana, Hindistan, Güney Kore, Kenya, Nikaragua, Nijerya, Kanada, Irak, Libya, Uganda, Umman, Güney Afrika Cumhuriyeti, Meksika ve Kolombiya.
Polonya yüzde 5, Fransa yüzde 5,5, Portekiz yüzde 6, Almanya yüzde 7, ABD yüzde 8,25’e kadar, Hollanda yüzde 9, Slovenya yüzde 9,25, Küba, Slovakya, İtalya, Avusturya ise yüzde 10 vergi uyguluyor.
HABER : Melis Yıldırım
Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. KVKK uyarıları ve detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.