Kadınların soyadı mücadelesi devam ediyor

Anayasa Mahkemesi kararı bile, kadınların evlenmeden önceki soyadlarını kullanmak için yürüttükleri mücadeleyi bitiremedi. 28 Nisan 2023’te kadının, erkeğin soyadını almasını zorunlu kılan Medeni Kanun hükmünü iptal eden Anayasa Mahkemesi, TBMM’ye  kanundaki boşluğu dolduracak bir düzenleme yapılması için 9 ay süre vermişti. Süre 28 Ocak 2024’te bitmesine rağmen gerekli düzenleme yapılmadığı için, kadınlar hala evlenmeden önceki soyadlarını kullanamıyorlar. AYM’nin ortaya koyduğu sürenin bitmesinin ertesi günü, 29 Ocak’ta Avukat Sema Yurtbilir ve Eşitlik İçin Kadın Platformu gönüllüsü Süheyla Doğan, evlilik öncesi soyadlarını kullanabilmek için nüfus dairelerine başvurdu. Ancak nüfus müdürlükleri bilgilendirilmedikleri için bu başvurular sonuçsuz kaldı. Avukat Sema Yurtbilir ve EŞİK gönüllüsü Süheyla Doğan, yaşadıkları süreci 9. Köy’e anlattı.

Avukat Yurtbilir, 29 Ocak günü Nevşehir’de eşinin soyadı yerine kendi soyadını kullanabilmek için nüfus müdürlüğüne başvurduğunu ancak burada “kimsenin düzenlemeden haberi olmadığını” belirtti; “Önce memurlara anlattıktan sonra müdürün yanına geçip AYM kararının bağlayıcılığını anlattım. Genelge gelmediği için kimse durumu bilmiyor. Ne yapacaklarını bilemediler. Tam anlamıyla kapı duvardı. Ben başvurumu yapıp evrak kayıt numaramı aldım, şimdi yazılı bir cevap bekliyorum. Elbette ‘kimliğin hazır’ deyip elime vermeyeceklerini biliyordum. Ama öğüt verme pozisyonundalardı. ‘Çocuğunuz var mı’ sorusunu bile sordular. Avukat olduğumu söylemesem kim bilir başka ne sorular sorulacaktı.”

Avukat Sema Yurtbilir’e göre; TBMM’nin, 187 sayılı kanunun ilgili soyadı maddesi için düzenleme yapması ve yapmaması gerektiği konusunda hukukçular ikiye ayrıldı. Buna göre, bazı hukukçular TBMM’nin düzenleme yapmasının “gerekli olduğunu” savunurken, Yurtbilir ortaya çıkan bu kanuni belirsizlikte, milletlerarası antlaşmaların hükümlerinin geçerli kabul edilebileceğini fikrini gündeme getirdi. Anayasa’nın 90.maddesinde uluslararası antlaşmaların kanun hükmünde olduğuna dair ifadelerin açık ve net olduğunu vurgulayan Yurtbilir, Türkiye’nin taraf olduğu Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Önlenmesi Beyannamesi’nin 16. maddesinde, soyadı konusunda kadınlarla erkeklerin eşit haklara sahip görüldüğüne dikkat çekti. Yurtbilir, “Böyle bir sözleşme varsa boşluk var diyemezsin” dedi.

Devletin “AYM kararlarına uymuyorum” deme lüksünün olmadığını ancak Türkiye’de AYM kararının yerine getirilmediği örneklerin de bulunduğuna dikkat çeken Yurtbilir, “Biz AYM kararlarına uymuyoruz derlerse bir karanlık söz konusu. Sadece kadınlar için değil, herkes için bu durum bir hukuk faciası olur. Kafalar karışık olsa da hükümler net. AYM kararlarına ve uluslararası sözleşmelere uymak zorundayız” dedi.

EŞİK gönüllüsü Süheyla Doğan ise 29 Ocak’ta Çanakkale Ayvacık Nüfus Müdürlüğü’ne soyadını değiştirmek için başvuruda bulunduğunu belirterek, yaşadığı süreci şu sözlerle anlattı: “Evlilik öncesi soyadımı kullanmak istiyorum dedim. Şaşkınlıkla yüzüme baktılar. ‘Yeni kimlik versek bile eşinizin soyadıyla veririz’ dediler. AYM kararından haberleri yok.”