Haydarpaşa Garı: Tarihi miras ve ulaşım mücadelesi

1

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Delal Meltem Demir

İstanbul’un simgelerinden Haydarpaşa ve Sirkeci Garları, yıllardır süren restorasyon ve dönüşüm projeleriyle gündemde. Kültür ve Turizm Bakanlığı, bu tarihi garların müzeye ve kültür-sanat alanlarına dönüştürülmesi gerektiğini savunurken, Haydarpaşa Dayanışması başta olmak üzere şehircilik uzmanları ve kent hakkı savunucuları ise söz konusu projelerin ulaşım hakkını ve kamusal alanı daraltacağını belirtiyor.

Biz de 9. Köy olarak bir pazar nöbetine katılarak basın açıklamalarını izledik ve ardından Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası (BTS) Genel Sekreteri Murat Oral ve Haydarpaşa Dayanışması üyelerinden Tugay Kartal ile konuştuk.

Haydarpaşa ve Sirkeci Garları neden önemli?

Haydarpaşa ve Sirkeci Garları, İstanbul’un ulaşım tarihinde özel bir yere sahip. Yıllarca Anadolu ve Avrupa yakaları arasında tren ve vapur entegrasyonunun sağlandığı bu merkezler, milyonlarca yolcuya hizmet verdi. Ancak 2012’te Haydarpaşa Garı’nda banliyö seferlerinin durdurulmasıyla garın işlevsiz hale getirilmesi süreci başladı. Tarihi miras niteliğindeki Haydarpaşa Garı ve çevresi, 26 Nisan 2006 tarihinde Kültür Varlıkları Koruma Kurulu tarafından “Kentsel ve Tarihi Sit Alanı” ilan edilmiş ve garın ulaşım işlevini koruyarak varlığını sürdürmesi karar altına alınmıştı. Ancak 2012’de tren seferleri durduruldu, 2016’da restorasyon çalışmaları başlatıldı ve 2018’de peronların bulunduğu bölgede arkeolojik kalıntılar ortaya çıkartıldı. Restorasyon ve arkeolojik çalışmalar devam ederken, Haydarpaşa ve Sirkeci Garları “Özel Proje Alanı” olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı’na devredildi. Bunun üzerine BTS ve Mimarlar Odası, demiryolu işlevi dışında kullanılmak istenen alanların devrinin iptali için dava açtı.

Tugay Kartal

“Kültürü araçsallaştırarak rantsal dönüşümü masumlaştıramazsınız”

Haydarpaşa Dayanışması, garların müzeye dönüştürülmesine sert tepki gösteriyor. 13 yılı aşkın süredir her pazar günü Haydarpaşa Garı’nın önünde nöbet tutan dayanışma, bu projelerin kentin ulaşım ihtiyacını görmezden geldiğini belirtiyor. Dayanışma üyelerinden Tugay Kartal, yaptığı basın açıklamasında şunları söyledi: “Bizler bu oyunu çok önceden görmüştük ve kamu yararını korumak için hala buna engel olmaya çalışıyoruz. Haydarpaşa ve Sirkeci Garları sembolik bir demiryolcu işletmeciliği dışında tamamıyla kültür-sanat sermayesine ve turizme açılmak isteniyor. Anadolu Yakası’nın büyük kapsamlı arkeoloji müzesi ve kültür alanına ihtiyacı olduğunu söylüyorsunuz. Ancak yerelde yaşayan halkın böyle bir talebi yok. İstanbul’un en büyük ihtiyacının kültür alanı ve müze olması sosyolojik olarak mümkün değil.”

Dayanışma, yaşanan ekonomik krizle birlikte vatandaşların öncelikli ihtiyacının ulaşım, barınma ve temel hizmetler olduğunu vurgularken, Haydarpaşa ve Sirkeci Garlarının müze yapılmasının İstanbul’un ulaşım ağını olumsuz etkileyeceğini belirtiyor. Dayanışmanın açıklamasında ayrıca şunlar kaydediliyor: “Kültürü araçsallaştırarak rantsal dönüşümü masumlaştıramazsınız. İstanbul’un tam da Haydarpaşa ve Sirkeci’de olması gereken merkezi ulaşımı yöneten garlara ihtiyacı var. İstanbulluların ve Kadıköylülerin yerel talebi bu yöndedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı nostaljik bir tren-demiryolu işleviyle Haydarpaşa ve Sirkeci Garlarını kültür-sanat süslemesiyle dönüştürmek ve sermayeye açmak istemektedir.”

“Haydarpaşa Garı yaşayan endüstri mirasıdır”

TMMOB İstanbul İl Koordinasyon Kurulu Sekreteri Aydan Adanır Usta da dayanışmanın mücadelesine destek verdiklerini belirterek şu ifadeleri kullandı: “Haydarpaşa Dayanışması 2005 yılından bu yana tam 19 yıldır Haydarpaşa Garı’nın tüm binaları ve arazisiyle birlikte gar olarak kalması için zorlu bir mücadele verdi, vermeye de devam ediyor. Haydarpaşa Garı’nın tren garı olarak korunması yıllardır genişleme planlarının önünde engel olarak görüldü. 2000’li yılların başında ‘Haydarpaşa Manhattan olacak’ dediler. Sonraki yıllarda ise otel, müze, olimpiyat köyü, tasarım merkezi gibi rant projeleriyle garın işlevi değiştirilmek istendi.”

Açıklamasında, Haydarpaşa ve Sirkeci Garları’nın Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları’ndan (TCDD) alınarak Kültür ve Turizm Bakanlığı’na devredilmesi ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından özel proje alanı ilan edilmesi eleştirildi. TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi’nin bu girişime karşı yasal itiraz sürecini başlattığı vurgulandı.

“Haydarpaşa Garı tüm yapıları ve arazisiyle birlikte gar fonksiyonunu sürdürmelidir. Bu alanın kamusal ve kültürel kimliği korunmalı, yeniden trenlerle, insanlarla, vapurlarla buluşmalıdır. Rant uğruna Haydarpaşa’nın daha fazla İstanbul halkından kopmasına izin vermeyeceğiz”

Murat Oral

“Haydarpaşa gardır, gar kalmalı”

Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası (BTS) Genel Sekreteri Murat Oral ise Haydarpaşa Garı’na yönelik projeler hakkında değerlendirmelerde bulunarak, iktidar ve sermaye gruplarının yıllardır Haydarpaşa’ya göz diktiğini belirtti ve şunları söyledi: “2000 yılından bu yana Haydarpaşa’ya iktidar ve sermaye göz koymuş durumda. O sermaye ne kadar arkasında ne kadar yanında ne kadar cebinde bilemem. Ama biz çalışanlar olarak malımıza sahip çıkıyoruz. Onlarsa burayı nasıl rant bölgesine çeviririz, nasıl buradan para kazanırız diye düşünüyor.” Oral sözlerini şöyle sürdürdü:

“Kamuoyu yaratmaya çalışıyoruz. Haydarpaşa gardır, gar kalmalı! Haydarpaşa garı halkındır, herkese açıktır. Burası onların dediği şekilde olursa kapısında parası olmayan içeri bile giremeyecek. Biz de bunun doğru olmadığını söylüyoruz. Burası bizim malımız, buraya ganimet gibi bakılmamalı. Buralar hep tarih, burada onlara para da çıkmaz. Ama o tarihi yok sayıp beton atarak paraya çevirmeye çalışıyorlar.”

“Haydarpaşa Garı’na sahip çıkmak için verilen mücadele imar rantını engelledi”

Haydarpaşa Dayanışması üyelerinden Tugay Kartal, AKP’nin iktidara gelişinin ardından 2005 yılından itibaren Haydarpaşa’dan ve bölgeden imar rantı elde etmeye çalışıldığını söyleyerek, süreci şöyle anlattı:

“O dönemde sağlanan projeye karşı, 13 Mayıs 2005 tarihinde Haydarpaşa Dayanışması başladı. Birleşik Taşımacılık Çalışanları Sendikası ve Mimarlar Odası ile birlikte bu dönüşüm projesine karşı bir mücadele platformu oluşturuldu ve mücadelemiz devam ediyor. Korumaya yapılan başvurular sonucunda Haydarpaşa ve bölge tarihi sit alanı ilan edildi.” 

Kartal, Haydarpaşa Garı’na sahip çıkmak için verilen mücadelenin buranın ranta açılmasını engellediğini ancak 2017 yılında hızlı trenlerin inşaat çalışmaları sırasında yeni bir girişimde bulunulduğunu belirterek şöyle konuştu: “Arkeolojik kazı bahanesiyle burada incelemeler yapılmak istendi. Kazılar sonucu erken Bizans’a ait buluntular ortaya çıktı ve burayı bir ‘Arkeolojik Park’ haline gelme planları gündeme geldi. Bu da kültür ve sanat sermayesiyle ilişkilendirilerek Haydarpaşa Garı’ndan başka bir dönüşüm yolu açılmaya çalışıldı.“