Gaziantep’in efsane ipek kumaşı: Kutnu

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Murat Güreş

Gökyüzünün renklerini yansıtan, sarayların şıklığına dokunan Gaziantep’e özel bir kumaş “kutnu”. 16. yüzyıla uzanan köklü bir geçmişe sahip olan kutnu, aynı zamanda bir kültür mirası. Padişahların kaftanlarından çiftçilerin bayramlıklarına kadar pek çok alanda kullanılan kutnu, rivayete göre Kerem’in Aslı’ya armağan ettiği kumaş… Tarlada arı peteği, parlar kutnunun eteği ve kadın işçilerin paralarını alamadıkları patronlara isyanlarını anlatan “Haşıl” türküsüyle de hafızalarda kutnu.

Saraylardan sokaklara…

Altın sarısından kırmızıya, pek çok renkte üretilen kutnu, doğal ipek ve pamuk ipliklerinin özel bir yöntemle harmanlanması sonucu elde ediliyor. Bu eşsiz dokunuş, kumaşa hem parlaklık hem de dayanıklılık kazandırıyor. Geçmişte sadece saraylarda kullanılırken zamanla halk arasında da yaygınlaşan kutnuyu çiftçiler, özellikle bayramlarda tercih ediyor. El emeği göz nuru kutnu üretimi, uzun ve zahmetli bir süreç… İpeklerin boyanması, dokuması ve son olarak da el ile işlenmesiyle ortaya çıkan kutnu, her aşamasında emeğin ve sanatın izlerini taşıyor. Özellikle kök boyalar, kutnuya eşsiz bir renk ve parlaklık veriyor.

Renklerin ve desenlerin dili

Kutnu; atkı sıklığı, çözgüsü, desenleri ve renklerine göre isim alıyor. Gaziantepli ustalar tarafından 60 çeşit kutnu dokuması olduğu söyleniyor. Sultan Kutnu, Bağlamalılar, Çiçekliler, Düz Çizgililer, Düz Mecidiye, Hindiye Kutnu, Kemha Kutnu, Sedefli Kutnu, Sarı Tas Kutnu, Zincirli Kutnu, Vişneli Kutnu, Kerasi Kutnu, Çiçekli Furç Kutnu, Darıca Kutnu, Taraklı Kutnu başlıca çeşitler…

Emek ve sabır istiyor

Kutnu kumaşı pek çok işlemlerden geçiyor. İpek, bobin haline getirilince sökücü ustaları devreye giriyor. Bunun için “devere” adı verilen dolaplar kullanılıyor. Çözgü iplikleri çileler haline gelince boyama işlemi başlıyor. Kutnuyu kutnu yapan renkleri ve o can alıcı renkleri veren de kök boyalar… Hâkim renk sarı. Ardından kırmızı geliyor sarıya tahakküm kurarcasına. Daha sonra mor… Yeşile inat mavi, siyah, bordo ve pembe… Boya kazanlarına defalarca batırılıp çıkarılarak değişik renkler elde ediliyor. İpek çileler, büyük kazanlarda renklerle hayat buluyor. Kutnu dokunduktan sonra pişirilip yumuşatılması gerekiyor. Bu işlem tahta tokaçlarla dövülerek yapılıyor. Daha sonra bu iş için tasarlanmış mengenelerde sıkıştırılarak bir müddet bekletiliyor. Merdanelerden geçirilerek perdahlama işlemi ile apre ve ütüleme işlemi yapılıyor. Tüm bu işlemlerden sonra kutnu kullanıma hazır…

El işçiliği, makinelere meydan okuyor

Günümüzde kutnu, daha çok yöresel kıyafetler, dekoratif ürünler ve turistik eşyaların üretiminde kullanılıyor. Ancak makineleşme ve hızlı üretim yöntemlerinin yaygınlaşmasıyla “geleneksel kutnu dokumacılığı” gerileme aşamasında. Bin bir emek verilen tezgâhların yerini motorlu makinalar alsa da el işçiliği ile üretilen kutnu, yüz yıllara meydan okuyor.