Sağlık anksiyetesi: Neden arttı, hangi etkenler tetikliyor?

1

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Zeren Gültekin

Günümüzde en başta toplumsal ve ekonomik olmak üzere birçok koşul insan psikolojisini olumsuz etkiliyor. Bu olumsuz etkiler birçok psikolojik sorunla gün yüzüne çıkıyor. Sağlık anksiyetesi de bu sorunlardan biri. Özellikle Covid-19 salgını ardından görülme sıklığı artan sağlık anksiyetesi bireyin ciddi bir hastalığa sahip olduğuna ya da ilerleyen zamanlarda ölümcül bir hastalığa yakalanacağına dair yoğun ve tekrarlayıcı kaygılar yaşaması durumu olarak tanımlanıyor.

Uzman Psikolog Meltem Nilay Gül, sağlık anksiyetesi yaşayan kişilerin tıbbi testlerinin temiz çıkması durumunda bile hastanın “hastalık sahibi olduğuna inanması ya da her an hasta olacağına dair derin biri korku yaşaması” durumunun devam ettiğini belirtiyor.

Meltem Nilay Gül

Sağlık anksiyetesi çeşitli tetikleyicilerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkıyor

Uzman Psikolog Meltem Nilay Gül, sağlık anksiyetesinin birden bire ortaya çıkmadığını, çeşitli tetikleyicilerin bir araya gelmesiyle hastalığın geliştiğini belirtiyor. Nilay Gül, olası nedenleri şu şekilde dile getiriyor; “Kişinin kendisinin veya bir yakının geçmişte ciddi bir hastalık geçirmiş olması, küçük yaşlardan itibaren hastalıklarla ilgili çok fazla uyarı almak, ciddi hastalık haberleri veya kayıplar, kişinin internet üzerinden küçük bir semptomu aratarak ciddi hastalıklarla ilgili bilgiler okudukça kaygısı artabilir. Özellikle sosyal medyada veya haberlerde sürekli olarak hastalıklarla ilgili içeriklere maruz kalmak sağlık anksiyetesini tetikleyici nedenler arasında sayılabilir.”

Sağlık anksiyetesi nasıl anlaşılır?

Uzman Psikolog Gül, sağlık anksiyetesinin belirtilerinin fiziksel, bilişsel ve davranışsal belirtiler olarak üç ana gruba ayrıldığını belirtiyor. Bu gruplar içerisinde kalp çarpıntısı, boğulma hissi ve mide rahatsızlığı fiziksel belirtiler; sürekli vücudunu tarayarak anormal bir şey bulmaya çalışmak, tıbbi testlere ve doktor teşhislerine güvenmemek bilişsel belirtiler, doktora sık sık giderek sürekli testler yapmak ya da tam tersine kötü bir haber almaktan korktuğu için hiç doktora gitmemek ve sürekli internet taramaları yapmak ise davranışsal belirtileri oluşturuyor.

Dünya genelinde yaşanan sağlık krizleri, küresel salgınlar da sağlık anksiyetesinin tetikleyicileri arasında kabul ediliyor. Uzman Psikolog Nilay Gül, “Pandemiler gibi sağlık krizleri sağlık anksiyetesi olan bireylerin kaygısını arttırabilir. Bilgiye sadece güvenilir kaynaklardan takip etmek kaygıyı azaltmada önemli bir adımdır.” diyor.

“Evin içerisinde maske ve eldivenle geziyor kendi odamdan çıkmıyordum”

Covid-19 salgınıyla birlikte sağlık anksiyetesi yaşadığını fark eden ve anksiyetesi artan Sınıf Öğretmeni E.Ö., pandemiyle birlikte korkularının arttığını dile getiriyor. Covid-19 virüsünün bağışıklığı düşük kişileri etkilediği için, hastalığa yakalanması halinde öleceğini düşündüğünü anlatan E.Ö., yaşadıklarını şöyle anlatıyor: “Pandemi döneminde ailemdekilerin hastalığa yakalanması sonucu ölüm tehdidi ile yakından karşılaştığım için ben de korkuyla başlayan bu durum zamanla saplantıya dönüştü. Evin içerisinde maske ve eldivenle geziyor kendi odamdan çıkmıyordum. Bana da bir şey olacağından endişeleniyordum.”

“Dışarıda yemek yedikten sonra 2 saate yakın endişe yaşıyorum”

Sınıf öğretmeni olduğu için bağışıklıkları düşük ve çok sık hastalanma riski olan yaş grubu ile çalıştığına dikkat çeken E.Ö., öğrencilerle sık temas etmesinin de endişelerini artırdığına işaret ediyor. E.Ö. mesleğinin getirdiği koşulların yanı sıra son dönemde artış gösteren gıda sektöründeki olumsuz gelişmelerden de etkilendiğini belirtiyor. Özellikle hayvansal ürünlerin tüketiminde kaygı yaşadığını belirten E.Ö., bu ürünleri tüketirken sürekli bozuk olup olmadıklarını kontrol etmeye çalıştığını ve yemek yiyeceği yeri gitmeden önce birçok kaynaktan araştırdığını söylüyor. E.Ö., yaptığı araştırmalara rağmen dışarıda yemek yediğinde “Zehirlenirsem diye korku ve endişe duyuyorum. Bu endişem bir-iki saat kadar devam ediyor. Bu süreçte vücudumda sürekli semptom kontrol etmeye çalışıyorum.” diyor.

“İnternetten semptom araştırmaktan kaçınılmalı”

Peki sağlık anksiyetesi olanların nelere dikkat etmeleri gerekiyor ve hangi tedavi yöntemleri uygulanıyor?

Uzman Psikolog Nilay Gül, sağlık anksiyetesinin tedavisinde bilişsel davranışçı terapi (BDT), maruz bırakma terapisi, ilaç tedavisi meditasyon, ve gevşeme teknikleri gibi yöntemler kullanılabileceğini belirtiyor. Gül, sağlık anksiyetesinin genetik yatkınlık, stres, travmalar, sosyal medya ve internetten aşırı bilgi alma eylemleriyle tetiklendiğini belirterek hastaların günlük hayatlarında internetten semptom araştırmaktan kaçınmaları gerektiğini vurguluyor. Sağlık anksiyetesi yaşayan hastaların kişisel olarak uygulayabileceğini belirten Gül bunları, “nefes egzersizi, hobiler edinmek, kaygılarını yazmak” olarak sıralıyor.

“Sağlık anksiyetesi, hastalık hastası ile karıştırılıyor”

Psikolog Nilay Gül, sağlık anksiyetesinin çoğu zaman “hastalık hastalığı” (hipokondriyazis) ile karıştırıldığını belirtiyor. Gül, bu iki hastalık arasındaki farkları ise şöyle anlatıyor: “Sağlık anksiyetesinde kişi zaman zaman korkularının aşırı olduğunu fark edebilir. Hastalık hastalığında, kişi kesin olarak hasta olduğuna inanır ve doktorlara, tıbbı testlere güven duymaz. Sağlık anksiyetesi dönem dönem şiddetlenip etkilerini gösterirken hipokondriyazis daha kalıcı bir durumdur.”

Sağlık anksiyetesinin diğer anksiyete türlerinden de “odak noktası” aracılığıyla ayırt edilebileceğini belirten Uzman Psikolog Gül, panik bozukluklarda ani korku ataklarının yaşandığını sağlık anksiyetesinde ise kaygının süregelen ve kronik bir yapıya sahip olduğunu belirtiyor. Uzman Psikolog Meltem Nilay Gül, sağlık anksiyetesi sebebiyle bireylerin bazen belirli bir hastalığa karşı aşırı kaygı duyabileceklerini bazen de sürekli değişen farklı hastalıklar konusunda kaygılanabileceklerini belirtiyor.

“İş hayatımı olumsuz etkiliyor”

Sağlık anksiyetesi yaşayan E.Ö.’nün yaşadığı deneyimler de bunu doğruluyor. “Şeker hastalığı, zehirlenme gibi durumlar beni aşırıkaygıya sürüklüyor.” diyor. Yaşadığı sağlık anksiyetesinin günlük hayatının birçok evresinde olumsuz etkileri olduğunu belirten E.Ö., bu durumun özellikle iş hayatını olumsuz etkilediğini söylüyor. E.Ö., günlük yaşamında sürekli ellerini yıkama gereksinimi duyuyor. Toplu tuvaletleri kullanırken kendi sabununu yanında taşıdığını, dışarıda herhangi bir şey yememeye çalıştığını belirtiyor. Sağlık anksiyetesi sebebiyle doktor ziyaretlerinin de arttığını belirten E.Ö. özellikle iş hayatına atıldıktan sonra her hafta acile gittiğini söylüyor.