Madencilerin domuz damı uygulaması depremzedelere umut oldu

Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından Zonguldaklı madencilerin “domuz damı” uygulaması ile pek çok can kurtarmaları, kamuoyunda bu uygulamaya ilişkin merak uyandırdı. Domuz damı tahkimatının madencilikte geçmişten bu yana kullanılan bir sistem olduğunu söyleyen madenciler, deprem anlarında daha çok madencinin alanda olması halinde, bu sistemle daha çok depremzedeyi kurtarmanın mümkün olabileceğini söylediler.

“Domuz damı” sistemi, Zonguldaklı madenciler tarafından daha önce 1999’da yaşanan 17 Ağustos ve 12 Kasım depremlerinde de kullanılmıştı. Kahramanmaraş depreminde ise, ilk olarak Adıyaman’da enkaz altında kalan 17 yaşındaki Gülsüm Yeşilkaya’yı deprem felaketinden 90 saat geçtikten sonra kurtarmak için kullanıldı. Yeşilkaya için madenciler, enkazın 8 metre derinliğine “domuz damı” kurarak girdi.  Domuz damı tahkimat sistemi, aslında madencilikte tavan göçmelerini engellemek için kullanılan bir yöntem. Bağımsız Maden İşçileri Sendikası Genel Başkanı ve 22 yıllık madenci Gökay Çakır ile, Madenci Erdoğan Çapaklı ve Maden Mühendisi ve İş Güvenliği Uzmanı Kemal Bulut, yöntemi  9. Köy’e anlattı.

“Domuz damı, göçükleri engellemek ve baskıyı düşürmesi için eski madenlerde kullanılırdı”

Madencilikte ‘domuz damı’ sisteminin çok eski bir sistem olduğunu söyleyen 10 yıllık madenci Erdoğan Çapaklı, sistemi şöyle anlattı; “Domuz damı, eski madenlerde göçükleri engellemek ve baskıyı düşürmesi için kurulan, sağlam bir sistemdir. 1,20’lik ve 25 cm kalınlığında ağaçla vardır ve bunlar dört tarafı çevreleyecek şekilde ve kare şekline getirilir. Birbirine uyumlu ve tam oturması çok önemlidir. Domuz damları bir metre genişliğinde oluyor ve 20 santim de dışarıda kalıyor. Büyük baskıları ve göçmeleri bu şekilde engelliyoruz. Bulunduğumuz alanın yüksekliğine göre yapılır ve etrafındaki 10-15 metrekarelik alanı tamamen tutacak şekilde olur.”

Deprem enkazında da başarılı bir sistem olduğunu ekleyen Çapaklı, şöyle konuştu;

“Madende de baskıyı bu sayede kırıyoruz ve maden içerisindeki milyonlarca ton yükten de domuz damlarının baskısı sayesinde kurtulabiliyoruz. Domuz damının olduğu yerler hiçbir zaman göçmez. Etrafındaki 20 metrekarelik alanda da bir çöküntü olmayacağı için sağlam olur. En fazla katlı binanın tonajı neredeyse 50 tonluk. Bizim domuz damı tahkimatı sisteminde de 1000 tona kadar yük taşımak kapasitesi var. Bu yüzden madencileri deprem enkazı bölgesine yönlendirmeleri gerekiyor, ki daha çok insan kurtulabilsin domuz damı yöntemi sayesinde. Ayrıca çinko ve hidrolik ile tahkimatlar da mevcut. Bu yöntemle de yıkılmış binaların üst ve alt taban bölümleri, hidrolik direkler sayesinde kaldırılabilir. Bunlarında 100-150 kiloya kadar kaldırma gücü mevcut. Deprem alanlarında bu araçlar da kullanılabilir, ama imkan ve araç-gereçler müsaade edilmediği için kullanamıyoruz.”

 

Çakır: “Tüm madenciler deprem bölgelerine sevk edilmeliydi”

Madencilerin deprem bölgesinde çok ciddi çalışmalar yapabileceğine işaret eden Bağımsız Maden İşçileri Sendikası Genel Başkanı ve 22 yıllık madenci Gökay Çakır ise, “Türkiye depremler ülkesi ve her zaman olma ihtimali var. Bu konudaki uzmanlar her zaman bunu dile getiriyor. Tabii ki bölgede AFAD gibi pek çok kuruluş destek oluyor ve çalışıyor, ama bu konunun erbabı kesinlikle madenciler. Deprem bölgesinde yapılacak ilk iş, madencilerin bu bölgelere sevk edilmesiydi” dedi. Soma’da da 15 bin madenci olduğunu söyleyen Çakır, “Gönül isterdi ki, o madencilerin hepsini deprem bölgelerine götürelim. Bir kısım madenciyi bölgelere yönlendirdik ama tüm madencileri gönderemedik, gücümüz yetmedi. Türkiye halkından bu konuda özür diliyoruz. Bir daha böyle felaketleri Allah göstermesin, ama Bağımsız Maden İş Sendikası olarak tüm felaketlerde sahada olacağız. Ne özel şirketleri ne de devleti tanıyacağız, direkt afet bölgelerine madencileri sevk edeceğiz” diye konuştu.  Madencilikte tavan göçmelerini engellemek için kullanılan ‘domuz damı’ yöntemini eski madencilerin çok iyi bildiğini söyleyen ve 1800’lü yıllardan bu yana kullanılan bir yöntem olduğunu belirten Çakır, AFAD ekipleri ile madencilerin izledikleri kurtarma yöntemlerinin farklarını ise, “AFAD tepeden inme bir sistem yapıyor, biz madenciler ise aşağıdan girme yöntemini kullanıp tünel açarız. Bu tünelde de domuz damı dediğimiz sistemi kullanırsak eğer, göçük altındaki kişiyi kurtarmak için kurtarıcı da kendini korumaya alarak kurtarır” sözleriyle anlattı.

Madencilerin ahşap ile tahkimat ve güven ortamı oluşturmak konusunda uzman olduklarını söyleyen Maden Mühendisi ve İş Güvenliği Uzmanı Kemal Bulut da, ‘domuz damı’ yönteminin bu konuda en dayanıklı sistem olduğunu belirti. Domuz damı sisteminden daha pratik bir sistemin de olduğunu söyleyen Bulut, bunu şöyle anlattı;

“Kriko vurup kaldırılarak, şişme botlar gibi şişirilmiş tamponlarla daha pratik bir çalışma elde edilebilir. Ancak bunun içinde pompa gibi bir malzeme gerekir. Boştaki yük, karşıdaki dirençle aradaki mesafeyi koruyan bir şekilde olacaktır. Bir de 5-10 ve 10-10 şekilde kalasları kesip, alta ve üste bir tahta yatırarak araya sıkıştırarak da bir sistem yapılabilir. Yükü dağıtmak için, yukarından aşağıya malzeme çürükse orayı delip tekrar boşluğu azaltabilir.”

“Deprem öldürmez, öldüren binalardır” diyerek kaçak yapılaşmanın depremin felaket haline geldiğini söyleyen Bulut, “Ülkemizde fay hattı yakınına ve ekonomik sıkıntılar sonucu basit malzemelerle yapılan evler sonucunda bir vahşet yaşanıyor. İmar affı denetimiyle evler yapılmalı ve ev alırken de buna dikkat edilmeli. Bu deprem, İstanbul için de bir prova olarak dikkate alınmalı” uyarısında da bulundu.