Kurtuluş’un Dönüm Noktası: II. İnönü Zaferi

Kurtuluş Savaşı’nın en önemli dönüm noktalarından biri olarak gösterilen İkinci İnönü Zaferi, Türk ordusunun 31 Mart 1921’de başlattığı karşı taarruz sonucu, 1 Nisan 1921’de Yunan güçlerini püskürtmesiyle kazanıldı. Bu zafer hem ordunun hem de Anadolu’da Millî Mücadele’ye gönül verenlerin inancını artırmasının yanı sıra dış kamuoyunda da etkisini gösterdi; Fransa, Ankara ile anlaşmanın yollarını aramaya başlamıştı bile.

 

Birinci İnönü Zaferi üzerine İtilaf Devletleri, Sevr Anlaşması’nın koşullarını tekrar görüşerek kabul ettirebilme hevesiyle Londra’da Türkiye’nin de katılacağı bir konferans toplamaya karar verir. Mustafa Kemal önderliğindeki milletin azim ve fedakârlığı ile Büyük Millet Meclisinin (BMM), Sevr’i hiçbir surette kabul etmemesi, işgalcileri bu tutum değişikliğine zorlar. İstanbul ve Ankara hükümetleri temsilcilerinin de katıldıkları ve 21 Şubat 1921’de başlayan Londra Konferansı’nda bir sonuç çıkmayacağı çok geçmeden anlaşılır. Yunanlar da Londra Konferansı’ndan istediklerini alamadıklarını düşüncesindeydiler. Türk ordusunun henüz hazır olmadığı kanısıyla kendilerine güveniyorlardı. Yunan Kralı Konstantin de İtilaf Devletlerinin gözüne girmek ve BMM hükümetine Sevr’i kabul ettirmek amacıyla yeni bir askerî harekâta geçmek yanlısıydı.

İngiliz askerî çevrelerinde ise bu saldırı arzusunu gereksiz görenler vardı; ama İngiltere Başbakanı David Lloyd George, Londra’da Yunan delegelerine “Türklere karşı taarruza geçmekte serbest olduklarını” bildirmişti.

 

YUNAN TAARRUZU

İngilizlerin desteğini de alan Yunan ordusu, Anadolu’yu ve özelikle Ankara’yı işgal etmek hedefiyle 23 Mart’ta Uşak ve Bursa üzerinden, Afyon ve Eskişehir’e doğru iki koldan taarruza geçer. Kral Konstantin cepheye kadar gelmiştir. Türk Genelkurmay Başkanlığı, saldırıyı, bir gün önce Batı ve Güney Cephe komutanlıklarına haber vermiş ve gerekli önlemlerin alınmasını istemiştir.

Güneyde Uşak’tan hareket eden Yunanlar Dumlupınar’ı alır. Şiddetli süngü savaşları yaşanır; Refet Bey komutasındaki Türk birlikleri dağılır ve geri çekilir. Kuzeyde Bursa’dan harekete geçen Yunanlar, Pazarcık, Bozüyük, Bilecik, Söğüt’ü alır ve İnönü önlerine gelirler. Marmara kıyılarında Sapanca’yı işgal ederler. Sakarya Nehri’nin doğusuna geçer, Eskişehir’i top ateşine tutarlar.

Adapazarı’nı 26 Mart’ta, Afyon’u 27 Mart’ta işgal eden Yunanların aynı tarihte İnönü mevzilerine taarruz etmeleriyle II. İnönü Savaşı başlar. Pozantı’da Fransızlar karşısında bulunan bazı birlikler, Batı Cephesi Komutanlığı emrine girmek üzere yola çıkarılır. Meclis Muhafız Taburu da cepheye gönderilir. Kastamonu Havalisi Komutanlığı taburları da cepheye gelirler. Yunan Başkomutanı Papulas da Atina’dan gönderilecek takviye birliklerin İzmir’e değil Bandırma’ya gelmesini istemektedir.

 

ZAFER TELGRAFI

Silah ve sayıca üstün durumda olan Yunan ordusu, kanlı çarpışmaların başında başarılar kazanmış gibi görünse de Türk kuvvetlerinin şiddetli savunması karşısında yıpranır ve sonraki aşamalarda Yunanlar, tuttukları yerlerden sökülüp atılırlar.

31 Mart’ta Metristepe’deki 10. Yunan Tümeni’nin geri çekilmesinin ardından karşı taarruza geçen Türk birlikleri, II. İnönü Savaşı’nı kazanır. Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa (İnönü), Metristepe’den Mustafa Kemal Paşa’ya sevinç içinde çektiği telgrafta, “Düşman binlerce ölüleriyle doldurduğu muharebe meydanını silahlarımıza terk etmiştir” der. Mustafa Kemal Atatürk de İsmet Paşa’ya telgrafında, tarihe geçen şu sözlerini kaydeder: “Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makûs (ters giden) talihini de yendiniz.”

Millî Mücadele sürecinin dönüm noktalarından biri olan bu zaferin ardından; Fransa, Ankara ile anlaşmanın yollarını aramaya başlar.

 

VAHİDEDDİN ANKARA’DAN KORKUYOR

ABD belgelerine göre, Yunanların ölü sayısı 5-9 bin kadardır. İngiltere Yüksek Komiseri Amiral Bristol, “Yunanların kötü komutanlık yüzünden” yenilgiye uğradığını ülkesine bildirir. Bristol, “Bir tümenleri hemen hemen yok edilmiştir, aşağı yukarı 9 bin askerleri kayıptır. Yunanlar geri çekilmektedir ve moralleri çok bozuktur” bilgisini verir.

İngiliz Deniz İstihbaratı’nın 4 Nisan 1921 tarihli bir raporuna göre ise aralarında bir süre önce Ankara’dan dönen Ahmet İzzet Paşa’nın da bulunduğu Osmanlı kabinesi mensupları, bu zafer üzerine, Padişah’ın elini öpmek ve zaferi kutlamak amacıyla Saraya gitmişler, ancak, Vahideddin onların bu davranışını iyi karşılanmamışlardır. Çünkü Padişah, Yunanlardan çok Ankara’dan korkmaktadır.

 

ZAFER SEVİNCİ

İkinci İnönü Zaferi, bütün yurtta büyük sevinç uyandırır. Genç yaşlı, kadın erkek Ankara halkı, zafer haberlerini duymak için Meclise koşar. Daha sonra da Namazgâh’a gidilerek zaferi kutlarlar. Diğer illerde de kutlamalar yapılır ve Büyük Millet Meclisine kutlama telgrafları çekilir. Zafer kazanan askerlere Metristepe’de bir ziyafet verilir ve davul zurna eşliğinde Zeybek, Laz, Kafkas oyunları oynanır. Fevzi Paşa, kendisini kutlayan ve ayakta alkışlayan mebuslara İkinci İnönü Muharebelerini anlatır: “Zafer, milletin fedakâr, kahraman çocuklarına aittir” der.

 

 

O günlerin gazetelerinde II. İnönü Savaşı:

22 Mart 1921

Vakit: Bursa’ya doğru bir saldın mı var?

Peyamı Sabah: Bursa cephesinde keşif müsademeleri. -Ali Kemal: Kuvayımilliye’nin taşkınlıkları olmasaydı Londra Konferansı’ndan daha fazla fayda sağlardık.

Gayei Milliye: Yunanların geçtikleri yerlerde dikili taş kalmıyor.

24 Mart 1921

Peyamı Sabah: Anadolu’da yeni bir harp arifesinde. -Ali Kemal: Yine burnumuz barut kokusu aldı. Yunanistan’ı ve Ankara’yı nasıl zapt edeceğiz, durduracağız?

İleri: Anadolu’da taarruz başlayacak mı?

25 Mart 1921

Hâkimiyeti Milliye: Yunan taarruzu başladı. Veda taarruzu!

Peyamı Sabah: Anadolu’da harp başladı. -Ali Kemal: Bu duruma Ankara’daki söz dinlemez, cahil, hırslı adamlar sebep oldu.

İleri: Yunanların talihlerini son defa denemeleri.

İkdam: Yunan taarruzu Uşak ve Bursa cephelerinde başladı.

Akşam: Salâhiyettar makamdan aldığımız mühim malumat: Son Yunan taarruzunu İngiltere teşvik etmiştir.

27 Mart 1921

Hâkimiyeti Milliye: Zafer bekliyoruz. Tevfik Allah’tandır.

Yenigün: Kahraman ordumuz, Anadolu’nun mukaddes gayeli mücadele tarihine altın kalemle yazılacak yeni bir şan ve şeref sahifesi hazırlıyor.

Vakit: Papulas’ın tebliğine göre Yunanlar İnönü’ye doğru ilerliyorlar.

Peyamı Sabah: Kuvayımilliye ufak çarpışmalar ile Yunanları işgal ediyor, münasip zamanı gözlüyor. -Ali Kemal: Yine ümitvarız.

İleri: Babıali Yunan saldırısını protesto etti.

Le Temps: Küçük Asya’da bir Yunan zaferi İngilizlere pek pahalıya mal olabilir. Bunun Hindistan Müslümanları üzerindeki etkisi kötü olur.

30 Mart 1921

Açıksöz: Geyve Boğazı’nda düşman süngüden geçirildi. Zonguldak’ta zafer bayramı.

Öğüt: Ayaklanma günleri ve İslam’ın kurtuluşu.

Peyamı Sabah‘ta Ali Kemal, Ankara’ya hücuma devam ediyor: Hata içinde hata.

Hâkimiyeti Milliye: Yunan ve İngiliz cinayeti bu defa da sonuçsuz kalıyor. Kesinlikle muzaffer olacağız.

Akşam (İkinci baskı): Okuyucularımıza müjdeler! Yunanlar Eskişehir önünde müthiş bir bozguna uğradılar. Bir fırkaları esir edildi. Düşmanın iki fırkası şiddetle takip ediliyor. Bunlar da esir edilmek üzeredirler.

31 Mart 1921

Akşam: Bozguna uğrayan Yunan Efzonları, Türk atlıların önünde, silahlarını atarak kaçıyorlar.

Zafer müjdeleri: İstanbul’da sevinç. Okuyucularımıza gazete yetiştirebilmek için rotatifle baskı yapıyoruz. (Gazete’nin boyu büyüyor, 12 Nisan’a kadar).

İkdam: Padişahımızın doğum günü. -Zonguldak’tan gelen zafer haberleri: Eskişehir kuzeyindeki büyük savaş, Kuvayımilliye’nin büyük saldırısı ile genişlemektedir.

Açıksöz: Yunanlar artık karşılarındaki ordunun Türk ordusu olduğunu herhalde anladılar.

Hâkimiyeti Milliye: Savaş dün de muvaffakiyetimizle devam etti.

Yenigün: Dün, binlerce halkın alkışları arasında yaralı gazilerimiz geldi.

Peyamı Sabah: Kuvayımilliye’nin şiddetli karşı hücumları.  -Anadolu’dan mektup: Bolşevizm furyası.

Öğüt: Hayyealelfelah (Haydin kurtuluşa)!

Sebilürreşat: Seyyid Sunusi Hazretlerinin Sivas’taki hutbeleri.

1 Nisan 1921

Hâkimiyeti Milliye: Ölümle göz göze. -Düşman kesin olarak mağlup edilmiş ve çekilmeye başlamıştır.

Yenigün: Son dakika: Bozöyük’te düşman perişan edilmiş halde ricat ediyor.

Açıksöz: Yunan taarruzu def edildi.

Peyamı Sabah: Harp şiddetle devam ediyor.

İleri: İlk darbe (bir yumruk resmi). Fare ordusu kapan önünde.

Alemdar: Kuvayımilliye’nin muzafferane müdafaası gelişiyor.

İkdam: Harp şimdi başladı.

Vahdet: Anadolu Türk ordularının son muzafferiyetini hazırlayanlardan Mustafa Kemal Paşa (çerçeve içinde büyük resmi).

Akşam: İlk zaferler. Okuyucularımıza, memleketin halaskârı olan Kuvayımilliye’nin kudret ve fedakârlığından emin olmalarını tavsiye ederiz. -Papulas’ın fırkalan bütün cephede ricat ediyorlar. Düşman Bursa’ya doğru kaçıyor. Düşmanı müthiş bir bozguna uğratan Anadolu’nun arslanı Mustafa Kemal Paşa Hazretleri (resmi).

HABER : HASAN SAFA TEKELİ / İSTANBUL – ARAŞTIRMA YAZISI