DOLAR 36,2147 -0.03%
EURO 38,0348 0.04%
ALTIN 3.375,130,44
Ankara

PARÇALI BULUTLU

Kamu yatırımlarının yüz güldürdüğü iller
  • 9.Köy
  • Ekonomi
  • Kamu yatırımlarının yüz güldürdüğü iller

Kamu yatırımlarının yüz güldürdüğü iller

Son 10 yılda İstanbul’a 22,3 milyar dolar, Ankara'ya 14,4 milyar dolar İzmir’e ise 5 milyar dolarlık yatırım yapıldı. Yoğun enerji yatırımları olan Artvin nüfus açısından 76. sırada olmasına rağmen son 10 yılda aldığı yatırım tutarı açısından 9. sırada bulunuyor. Nüfus olarak 12. sıradaki Diyarbakır, yatırımlardan aldığı pay açısından 4. sırada, 64. Bingöl yatırımlar açısından 36. sırada bulunuyor. Buna karşılık nüfus açısından 4. olan Bursa, yatırımlarda 10. sırada, nüfusta 6. Adana ise 15. sırada kaldı.

ABONE OL
5 Eylül 2019 00:00
Kamu yatırımlarının yüz güldürdüğü iller
0

BEĞENDİM

ABONE OL

Türkiye, son 10 yılda kamu yatırımı olarak toplamda yaklaşık 234 milyar 301 milyon dolarlık kamu yatırımı yaparken, bu pastadan bazı iller daha fazla pay aldı, bazıları ise nüfusuna göre daha az yatırım alabildi.
Kalkınma Bakanlığı, Merkez Bankası ve TÜİK verileri esas alınarak yapılan hesaplamalara göre, yıllık ortalama dolar kuru ile Türkiye’nin son 10 yılda yaptığı yatırım tutarı toplamda 234 milyar dolar olarak hesaplandı. Bunun 109 milyar 214 milyon dolarlık kısmı, birden fazla ili kapsayan yatırımların olduğu, otoyol, baraj veya sulama gibi birden çok ili kapsayan yatırımlarda yani muhtelif iller kapsamında yapıldı.
İl bazında yapılan yatırımların toplam tutarı ise 10 yılda 125 milyar 87 milyon dolar olarak hesaplandı.
Söz konusu yatırımlarda aslan payını nüfusu en fazla olan ilk 3 il aldı. 22 milyar 324 milyon doları yani il bazında yatırımların yüzde 17,8’i İstanbul’a gitti.
Nüfus açısından 2. sırada olan Ankara 14 milyar 401 milyon dolarlık, 3. İzmir ise 5 milyar 65 milyon dolarlık kamu yatırımı aldı.

YATIRIMDA ŞANSLI İLLER
İllere yapılan yatırımlarda, başlayan büyük hacimli yatırımların ya da projelerin etkisi önemli. Zira küçük bir ilde başlayan örneğin enerji yatırımları o ile yapılan yatırım tutarlarını nüfusuna oranla çok üzerine çekebiliyor.
Bunun yanında bazı iller ise geleneksel olarak diğer illerden daha fazla yatırım alabiliyor.
Nüfus ve yatırım alma sırasına bakıldığında, Türkiye içindeki nüfusuna göre en fazla yatırım çeken illerin, yani şanslı illerin başında Artvin geliyor. Nüfus açısından 76. sıradaki bu il yatırım açısından 9. sırada bulunuyor.
47. sırada bulunan Aksaray 10 yılda çektiği yatırım açısından 23. sırada, 12. Diyarbakır da 4. sırada yer alıyor.

BÜYÜKLÜĞÜ KADAR YATIRIM ALAMAYANLAR
Bir de nüfus olarak bulunduğu yere oranla daha az yatırım alabilen iller var.
Örneğin nüfus olarak Türkiye’nin 4. İli olan Bursa’nın 10 yılda kamu yatırımlarından aldığı pay 10. durumda bulunuyor.
6. olan Adana’nın kamu yatırım pastasından alabildiği rakam da 15. sırada. Yine nüfus açısından 10. sırada yer alan Kocaeli’nin 10 yıllık yatırım payı 18. sırada kalıyor.

 

Uzman Görüşü

Eski Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşar Yardımcılarından ve TÜİK Başkanları’ndan Birol Aydemir, bazı enerji ya da otoyol yatırımları gibi büyük yatırımlar nedeniyle iller arası yatırım dağılımında farklılıklar olabildiğine işaret ederken, Artvin’deki Çoruh üzerinde bulunan baraj yatırımlarını örnek gösterdi. İstanbul yatırımlarındaki yüksekliğin yine çevre yolu ve otoyol gibi yatırımlardan olabileceğinin altını çizen Aydemir, aslında Yap-İşlet-Devret (YİD) projelerinin de kamu yatırımları içinde sayılması gerektiğini, çünkü bu yöntemin de yatırımların başka bir yönden finansmanı anlamına geldiğini sözlerine ekledi.

Yıllık Yatırım Programları; Uzun Vadeli Strateji, Kalkınma Planları ve Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programlarında yer alan öncelikler çerçevesinde Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından hazırlanan yatırım programı hazırlama esasları genelgelerinde belirtilen sektörel, bölgesel ve proje bazındaki öncelikler doğrultusunda ve kuruluşlardan gelen proje teklifleri dikkate alınarak hazırlanmaktadır. Kamu kaynaklarından finanse edilecek kamu yatırım projelerini kapsayan Yatırım Programındaki ödenek tahsisleri il bazında değil kuruluş ve proje bazında yapılmaktadır. Bununla beraber, Yatırım Programları hazırlanırken sektörel ve proje bazındaki öncelikler yanında; kalkınmada öncelikli, doğal afet yaşanan ve bölgesel gelişme planları kapsamında yer alan illerdeki projeler göz önünde bulundurulmaktadır.Kamu yatırımı denildiğinde, merkezi yönetim kapsamındaki kuruluşların, döner sermayeli kuruluşların, sosyal güvenlik kurumlarının, kamu iktisadi teşebbüslerinin, özelleştirme kapsamına alınan kuruluşların yaptığı yatırımlar yanında belediye yatırımları da anlaşılmaktadır. Bu sayılanlardan belediye projeleri hariç diğer kuruluşların projeleri, Strateji ve Bütçe Başkanlığınca hazırlıkları yürütülen Yılı Yatırım Programlarında yayımlanmaktadır. Belediye yatırımlarından yalnızca dış proje kredisi kullanan projelere, toplama dahil edilmeden bilgi amacıyla Yılı Yatırım Programlarında yer verilmektedir.Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından, Yatırım Programında yer alan projelerden il bazında tasnif edilebilenler belirlenerek “Kamu Yatırımlarının İllere Göre Dağılımı” adıyla yayımlanmaktadır. Ancak; bazı kamu yatırım projelerinin niteliği gereği (örneğin birkaç ili birden ilgilendiren karayolu, demiryolu, enerji, doğalgaz, petrol iletim hattı projeleri gibi) birden fazla ilimizde yer alması, benzer nitelikli işlerin bir proje altında toplulaştırılması, bazı projelerin yerinin birden fazla il veya “muhtelif” olarak belirtilmesi gibi sebeplerle;  kamu yatırım ödeneklerinin yaklaşık yarısının il bazında tasnifi yapılamamakta, bu yatırımlar “muhtelif iller” kapsamında gösterilmektedir. Muhtelif iller kapsamındaki yatırımların ne kadarının hangi ilimizle ilgili olduğunu belirlemekte zorluklar bulunmakta, bu nedenle bu yatırımlar il bazındaki rakamlara dâhil edilmemektedir. Dolayısıyla il bazında belirtilen yatırımlar illerin bütün yatırımlarını kapsamamaktadır. Değerlendirme yapılırken, illerin muhtelif iller kapsamındaki yatırımlardan da pay alabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.Ayrıca, bazı kamu projelerinin bir il sınırında yer alsa bile faydalarının diğer illere yayılan bir nitelikte olduğu görülmektedir. Herhangi bir ilde büyük bir proje yürütülmesi, büyük ölçüde bu ilin doğal imkân ve şartları ile ilgilidir. Yapılacak değerlendirmelerde bu hususlar da göz önüne alınmalıdır. Örnek vermek gerekirse; Artvin ilinde Çoruh Nehri üzerinde inşaatı devam eden baraj projeleri Artvin ili kamu yatırımlarını artırmaktadır. Fakat bu yatırımlar sadece Artvin iline değil tüm ülkeye fayda sağlamaktadır. Yine başkent olması nedeniyle Ankara ilinde bakanlıkların, genel müdürlüklerin ve birçok kurumun merkezi bulunmaktadır. Bu nedenle bu kurumların makina-teçhizat, bina ve bakım-onarım gibi projeleri Ankara ilinde görünmektedir. Oysa bu yatırımlar tüm ülkeyi ilgilendiren nitelikte yatırımlardır.Yukarıdaki açıklamalar dikkate alınmak üzere, yatırım programları kapsamında müstakil olarak bütün illerimizde yürütülen projelerin listesine, söz konusu projelerin başlangıç ve bitiş yıllarına, proje tutarlarına ve projelere tahsis edilen yıllık ödenek miktarlarına Strateji ve Bütçe Başkanlığının  http://www2.kalkinma.gov.tr/kamuyat/il.html internet adresinden ulaşmak mümkündür.

HABER : HÜSEYİN TUNÇAY / ANKARA – ARAŞTIRMA YAZISI

En az 10 karakter gerekli
Gönderdiğiniz yorum moderasyon ekibi tarafından incelendikten sonra yayınlanacaktır.


HIZLI YORUM YAP

Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. KVKK uyarıları ve detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.