Mezopotamya'nın binlerce yıllık deq (dövme) geleneği Diyarbakır'da sürüyor. Dövme geleneğinin yeni kuşaklara aktarılması için çabalayan Fatma Temel, bu kadim geleneğin özelliklerini 9. Köy'e anlattı.
Mezopotamya’nın en eski geleneklerinden olan deq (dövme), bugünlerde yeniden revaçta. Diyarbakır’da binlerce yıllık deq/dövme geleneğini genç kuşaklara aktarmaya çalışanlardan Fatma Temel, soyut ya da somut, binlerce sembolden oluşan, Kürtlerin “deq”, Arapların “wesm”, Avrupalıların “tattoo”, Türklerin ise dövme dediği bu kadim geleneğin özelliklerini 9. Köy’e anlattı.
Temel’e göre, insanların kimi zaman sevgisini, kimi zaman isyanını vücuduna işletmesine ilişkin dövme geleneği, eski dönemlerde sadece süslenme amacıyla değil, aynı zamanda sosyal statüyü belirtmek, savaşçı ruhu göstermek ve kişinin ya da aşiretin özelliklerini yansıtmak için de kullanılmış. Dolayısyla zaman zaman aşiretlere göre farklılık gösteren motifler de oluşmuş.
Günümüze daha çok kadınların taşıdığı bu geleneği az da olsa erkekler de sürdürmüş.
Deq mürekkeple değil, anne sütünün isle karıştırılmasıyla yapılıyor
Günümüzde mürekkeple yapılan dövmelerden farklı olarak, kadim deq geleneğinde motifler anne sütü ve isin karıştırılmasından sonra iğneyle vücuda işleniyor. Eski usül deq geleneğiyle yapılan dövmeler silinemiyor.
Bu gelenekle çocukluk yıllarında tanıştığını anlatan Mardinli Fatma Temel de, halen eski usül dövme yaptırmak isteyenlere Diyarbakır’da açtığı dükkanda hizmet veriyor.
Temel, Deq ilgisinin nasıl başladığını 9. Köy’e şöyle anlattı;
“Köyde bazı yaşlı kadınların vücudundaki deq’ler dikkatimi çekiyordu. Bende eve gelip kalemle elime, yüzüme, ayağıma çiziyordum. Böylelikle ben de deq yapmaya karar verdim. Ve bunu nasıl yaptıklarını sorup onlardan öğrendim. İlk deq’i çeneme yaptım.”
“Deq ile günümüz dövmesi arasında fark çok”
“Dengbêjler (kadim Kürt söylencelerini geçmişten geleceğe taşıyanlar) sesleriyle bugüne yetişti. Deq de insan bedeni üzerinden geldi. Ben başkasından görüp bedenime çizdim, bir çocuk büyüğünde görüp çizdi. Böylece varlığını sürdürdü” diyen Temel, geçmişten bugüne taşınan deq kültürü ile günümüzdeki dövmenin farklarını şöyle anlattı;
“Deq ve günümüz dövmesi arasındaki fark çoktur. Benim için deq zaten farklıdır. Dövme mürekkep ile yapılıyor. Anlamları çok yoktur ya da herkes kendine göre anlam yükler. Ancak deq’in her motifinde bir anlam vardır. Tarihi izler taşır. Kürtler için de farklı bir anlamlıdır. Yapılışı da farklıdır. Anne sütü ve is ile yapılıyor. Sadece bir iğneyle insan bedenine işleniyor.”
“Kürt kültürü içinde binlerce motif var”
Bazı insanların isyanını veya sevgisini göstermek için bedenine deq yaptığını dile getiren Temel, kadim deq geleneğine ilişkin şu bilgileri verdi;
“Güneş Mezopotamya için kutsaldır, insanlar güneşi çiziyor. Ya da tarak güzelliği simgeliyor. Eskiden ayna çok nadir olduğu için kadınlar ellerine ayna çizerdi. İnsanlar ayaklarına çizdikleri deqle evlendiklerinde sevdiklerinin başını koymasını ister. Ellere yapılan deq’in yapılışı da farklıdır. Bedende yapılacak bölgeye göre yapılışı da değişir. Binlerce motif var. Bu motiflerin tek tek anlamını anlatacak vakit bulamayız. Güneş, tarak ve üç noktadan bahsettim. Bazı insan motifleri var. Mesela kadınlar kumaları olmasın diye bu motifleri bedenine çizerdi. Ya da Mısır’da ticaret için motifler yapılmış. Hastalık, bereket, güzellik için deq yapılır. Haç veya akrep motifi kötülüklerden korunmak için çizilir. İlahi motifler var. Onlar da kadının gücünü ve güzelliğini dile getirmek içindir. Kürt kültürü içinde binlerce motif var.”
“Gençlerin dikkatini çekmeye başladı”
Deq kültürünün eskiye oranla yapımının azaldığını belirten Temel, buna rağmen meraklısının da çok olduğunu söyleyen Temel, “Şimdilerde gençlerin dikkatini çekmeye başladı. Deq yapan birini buldukları için çok sevindiklerini söyleyenler var. Böyle şeyleri duydukça mutlu oluyorum. Bu kültürün kaybolmaması için çalışıyorum, dünyaya tanıtabilme amacındayım. Bunun için de var olan motifler üzerinden anlamlarını yitirmeden yeni motifler yaratmak istiyorum” dedi.
Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. KVKK uyarıları ve detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.