Heyelan riski en yüksek kent Rize’de ne yapılmalı?

3

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Berna Dilek

Çay üretimi ile önde gelen Doğu Karadeniz Bölgesi illerinden Rize, aynı zamanda heyelan riski en yüksek yerlerden biri. Rize’de bulunan Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi’nin Heyelan Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü, İnşaat Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ayberk Kaya, bölgedeki heyelan riski olan illerin, başta Rize olmak üzere Trabzon, Giresun ve Ordu olduğunu söyledi. Prof. Dr. Kaya, “Yüksek eğim açılı yamaçlar, jeolojik olarak yoğun şekilde görülen killi topraklar, bitkisel özellikler ve aşırı yağışlar heyelanların oluşmasının başlıca nedenleridir” dedi. Kaya ile Rize’nin heyelan riskini ve neler yapılması gerektiğini konuştuk.

En riskli ilin Rize olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Kaya şu bilgileri verdi:

“Rize topografik olarak daha fazla engebeli bir coğrafyaya sahiptir. Bu da yüksek eğim açılı yamaçların olduğu bir ortam demektir. Jeolojik olarak da yamaçların geneli volkanik kayaçların ayrışmasıyla oluşmuş killi toprak dediğimiz katmanla kaplıdır. Diğer ismi toprak kayması olan heyelanlar da bu türdeki toprakların içinde gerçekleşmektedir.”

Prof.Dr. Ayberk Kaya

“Aşırı yağışlar heyelanı tetikler”

“Doğu Karadeniz’deki heyelanların tetikleyici unsuru aşırı yağışlardır. Her yoğun yağış veya hızlı eriyen kar suyu sonrasında Rize’deki killi toprakların bulunduğu yüksek eğimli yamaçlarda yoğun bir şekilde heyelanlar meydana gelir. Toprağın içine yağış suyu sızdığı zaman toprağı ağırlaştırır, yani birim hacim ağırlığını artırır. Dolayısıyla eğimli bir yüzeyde bu kadar ağır bir toprak kütlesinin tutunması mümkün olmaz. Sonrasında da toprak kütlesi aşağıya doğru hareket ederek heyelanları meydana getirir.

Ancak, her yüksek eğimli yamaçların ve killi toprakların olduğu yerlerde heyelan meydana gelir gibi bir yorum yanlış olur. Sadece heyelan potansiyeli taşıyan alanlarda yağışlar olursa heyelanların meydana gelmesi yüksek olasılıklıdır.”

“Çay tarımı heyelan riskini artırır”

“Rize’deki en önemli geçim kaynağı çay tarımıdır. Heyelanların en sık meydana geldiği yerler de bu faaliyetin yapıldığı yamaçlardır. Bu alanlar, eskiden ormanlık alanlardı ve ağaçlarla kaplıydı. Bu ağaçlar da doğanın bir nevi sigortasıydı. Heyelanları önlemekteydi. Yağmur yağsa bile derin kök boylarıyla kayma potansiyeli taşıyan toprakları tutuyordu ve toprağın suyunu emerek böylelikle heyelanı engelliyordu. Ancak zamanla ormanlık alanlar kesilip çay tarımın yapıldığı alanlara dönüştürülünce, doğanın sigortası dediğimiz bu yapılar ortadan kaldırıldı. 

Doğanın tahrip edilmesi, orijinalliğinin bozulması ve yerine kök boyu düşük çay bitkilerinin ekilmesi ile heyelan süreci hızlandı. Her çay tarımının yapıldığı eğimli yamaçlarda heyelanlar meydana gelir diyemeyiz ama heyelan potansiyeli taşıyan ormanlık yamaçların çaylık arazilere dönüştürülmesi heyelana neden olabilir.”

“Gübreleme toprağı kayganlaştırır”

“Bir de çay tarımı yapılırken gübreleme de yapılmaktadır. Zamanla yoğun gübreleme toprağı kayganlaştırır. Dolayısıyla, gübrelemenin yoğun bir şekilde yapılması da heyelan potansiyeli taşıyan yamaçları daha da hassas hale getirmektedir.”

“Çay tarımından önce önlem alınmalı”

“Öncelikle, bir vatandaşımızın çay tarımı yaptığı yerde heyelan riski var mı yok mu bunu bilmesi ve buna göre de önlem alması gerekiyor. AFAD başkanlığı organizasyonunda tüm iller için İl Afet Risk Azaltma Planları’nın hazırlanması projesi kapsamında, 2021 yılında Rize pilot bölge olarak seçilmişti. Üniversite olarak biz de bu projede görev alarak tüm Rize için mahalle mahalle, köy köy hangi yamaçlarda, hangi arazilerde heyelan olabilir diye heyelan haritaları hazırladık. 

Merak eden vatandaşlarımız da tapudaki ada/parsel bilgileri ile birlikte AFAD müdürlüğüne başvurarak arazinin heyelan potansiyeli taşıyıp taşımadığını, rehabilitasyon çalışmasının gerekli olup olmadığını öğrenebilir.”

“Drenaj kanalları heyelanı engeller”

“Ayrıca vatandaşlarımız, çay bahçelerindeki toprak zemine yağmur ve eriyen kar suyu sızmasın diye su tahliye kanalları yapabilir. Drenaj kanalı olarak da adlandırılan bu kanallar sayesinde fazla yağış suları doğrudan toprağa sızmayarak arazinin dışına tahliye oluyor. Drenaj kanallarının olmaması heyelanların oluşmasında bir nevi tetikleyici rol oynamaktadır.

Vatandaşlarımız arazisinde çatlaklar ve yarıklar gördüyse, evinin duvarlarında çatlaklar, pencere ve kapı kasalarında kapanma zorlukları, elektrik direklerinde, ağaçlarda veya bahçe çitlerinde eğilmeler görüyorsa hemen il AFAD müdürlüğüne gidip ihbarda bulunulmalıdır. Konusunda uzman yetkililerin, yerinde yapacakları çalışmalarla heyelan potansiyelinin büyüklüğü ve genişliği tespit edilmektedir. Duruma göre evlerinin de içinde bulunduğu alan afete maruz bölge olarak yerleşime kapatılmaktadır. İlgili kurum tarafından vatandaşlarımıza yapılan afet konutlarından verilerek mağduriyetleri giderilmektedir.“