Erdoğan’dan tarihi Irak ziyareti

Başar Tokmak

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 13 yıl aradan sonra resmi ziyaret için Irak’a gitti. Ziyaretin ilk gününde, Irak Başbakanı Sudani’nin özel olarak önem verdiği “Kalkınma Yolu Projesi” konusunda mutabakat zaptı imzalandı. Bağdat ve Erbil’de temaslarda bulunacak olan Erdoğan, Irak’ı en son 2012’de başbakanlık döneminde ziyaret etmişti. Erdoğan’ın ziyaretine hazırlık amacıyla daha önce Irak’a pek çok bakan ile MİT başkanı da gitmişti. Irak ile temaslarda ekonomik ilişkilerin yanı sıra, terörle mücadele ve enerji alanında iş birliği konuları da görüşüldü.

Erdoğan’ın Irak ziyareti kapsamında imzalanan Kalkınma Yolu mutabakatına Irak ve Türkiye’nin yanı sıra, Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar da imza attı. Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani’nin geçtiğimiz yıl açıkladığı proje, Basra Körfezi’nden Türkiye’ye, Türkiye üzerinden ise Avrupa’ya bir ulaşım yolu kurulmasını amaçlıyor. Proje, Büyük Basra Körfezi’nde inşası süren Büyük Faw Limanı’nın Türkiye’ye bin 200 kilometrelik demiryolu ve kara yolu hatlarıyla bağlanmasını içeriyor. Bu proje ile Irak ve Türkiye, Asya ile Avrupa arasında bir geçiş merkezi olmayı hedefliyor.

Hindistan’ı, Orta Doğu üzerinden Avrupa’ya bağlayacak olan projenin, Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru Projesi ve İpek Yolu’na alternatif olması planlanıyor. Ayrıca, proje ile Türkiye ve Irak arasındaki ticaret hacminin 2030 yılına kadar 15 milyardan 30 milyar dolara yükselmesi planlanıyor.

2 ülke arasındaki ilişkilerde Irak’ın kuzeyindeki PKK varlığı önemli bir sorun teşkil ettiği için, bugüne kadar Türkiye-Irak ilişkileri değerlendirilirken genellikle terörizm ve güvenlik meseleleri ön plana çıkıyordu. Nitekim mart ayında, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve MİT Başkanı İbrahim Kalın’ın ziyareti sonrası Bağdat, PKK’yı yasaklı örgütler listesine almıştı. Mart ayındaki ziyareti sonrasında açıklama yapan Savunma Bakanı Güler, Irak ile ortak bir harekat merkezi kurulacağını belirtmişti.

Ancak Erdoğan’ın ziyareti öncesinde Irak’ı sadece savunma ve güvenlik alanlarına bakan Türk bakanlar ziyaret etmedi; ticaret, enerji bakanları ile ulaştırma ve su iş birliğine ilişkin heyetler de Ankara ile Bağdat arasında mekik dokudu.

Prof. Dr. Serhat Erkmen “Fikir Turu” için kaleme aldığı yazısında, ziyaretin gündeminde yer alan maddelerin pratiğe dönüşmesi halinde 22 Nisan’ın akıllara kazınabileceğine vurgu yaparken, potansiyel zorluklara da dikkat çekti. Erkmen yazısında ilişkilerdeki yeni dönemi ise şöyle anlattı:

“Yeni dönem dediğimiz şey Türkiye’nin 2003’ten önce de savunduğu temel prensiplerin doğru bir formülle hayata geçirilmesi çabası olarak tanımlanabilir. Basit bir biçimde tanımlarsak; Irak’ta devleti kim yönetiyorsa, o aktörlerle sürdürülebilir bir iş birliği modeli oluşturup, terörizmle mücadele dahil olmak üzere güvenliğin sağlanmasında stratejik yol projelerini, enerji sektörünü bir paket içinde toptan ele almak hedefleniyor. Eğer bu plan başarıyla hayata geçirilebilir ve kalıcı olabilirse o zaman Irak için Türkiye, ABD ve İran’dan daha önemli olabilecektir.”

Ziyaret öncesi Irak’tan gelen fotoğraflar ziyaretin olumlu bir atmosferde geçeceğiyle ilgili ipuçları verdi. Erbil Kalesi’ne Türk bayrağı yansıtılmasının yanı sıra, Erbil caddelerine asılmış Türk bayraklarına ilişkin fotoğraf ve videolar da sosyal medyada paylaşıldı.

Ziyaretle ilgili bir açıklama da Irak Türkmen Cephesi Başkanı Hasan Turan’dan geldi. Turan ziyareti, gerek Türkiye-Irak ilişkilerinin geliştirilmesi, gerekse de Su ve Kalkınma Yolu Projesi’nin hayata geçirilmesinin yanında, terör örgütü PKK gibi güvenlik kaygılarının giderilmesi için önemli bir adım olarak değerlendirdi. Turan açıklamasında, “Irak Türkmen Cephesi ve Birleşik Irak Türkmenleri Cephesi listesi olarak, bu tarihi ziyareti 2 ülke arasındaki dostane ilişkilerin güçlenmesiyle birlikte iş birliği ve yatırımların artmasına yardımcı olabileceği gibi bölgede kalıcı barış, istikrar ve refah oluşabilmesi için olumlu sonuçlar doğuracağına inancımız tamdır” ifadesini kullandı.