Anket şirketlerinin seçim sınavı: Araştırmacılara cezai yaptırım teklifi Meclis’te
Anket şirketlerinin seçim sınavı: Araştırmacılara cezai yaptırım teklifi Meclis’te
Seçim öngörülerinde yanılan araştırma şirketleri, seçmeni manipüle etmekle suçlanıyor. Araştırmacılara hapis cezasını da içeren yaptırımlar öngören kanun teklifi Meclis’e sunuldu. Firma sahipleri ise bunun bir suç olmadığı görüşünde.
14 Mayıs’ta gerçekleşen milletvekili genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunda birçok araştırma şirketi öngörülen hata payının üzerinde yanıldı. Seçimin sürprizi anketlerin yüzde 5-6 bandında gösterdiği Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) oldu. Yüzde 10,8 oy oranına ulaşan MHP’nin yeni yasama döneminde ilk adımlarından biri Meclis’e araştırma şirketleri için cezai yaptırım öngören kanun teklifi vermek oldu.
Meclis Başkanlığı’na sunulan teklif ile ‘eksik bilgiler sunan’ anketlerin sorumluları için 5 yıla varan hapis cezası isteniyor. Şirketlerden kimin için araştırma yaptıklarını, nasıl finansman bulduklarını, tutarı ve belgeleri ile birlikte açıklamalarını talep eden teklif, belirlenen ilkelere uymayan araştırmacılara fatura karşılığı aldığı ücretin 10 katına kadar para cezası öngörüyor.
‘Bu bir suç değildir’
Can Selçuki
Kamuoyu araştırma şirketlerinin MHP’nin önerisine ilişkin hem çekinceleri hem de kuşkuları var. Teklifi 9. Köy’e değerlendiren Türkiye Raporu Direktörü Can Selçuki, araştırma alanında bir düzenleme yapılmak istenmesini doğal bulsa da ortaya konulan bakışın ve yöntemin doğru olmadığını söyledi. Selçuki, şöyle konuştu;
‘’Evet, sektörün bir regülasyona ihtiyacı var. Tabi bunun koşulları çok iyi düşünülmeli. Bir anketi ölçersiniz, tahmin yaparsınız ama sonucunu yanlış bulabilirsiniz. Her şeyi doğru yapmışsınızdır ama yanlış bulabilirsiniz. Bu bir suç değildir. İşinizi iyi yapamıyorsunuz demektir. Bundan sonrasına müşterileriniz karar verir. Şöyle düşünün; Markete gittiniz, muz aldınız, yediniz ve beğenmediniz. O manavdan bir daha alışveriş yapmamayı tercih edebilirsiniz ama o manavı hapse atma yoluna gidemezsiniz. Sektörde yapılmadığı halde yapılmış gibi gösterilen anketler var. Yapılıp, bulunan sonuçlardan farklı sonuçlarla kamuoyuyla paylaşılan anketler var. Ciddi problemler var ama bunun kanunla ne derece yapılabileceğine emin değilim.’’
Araştırmacılar da ‘denetim’ istiyor
Anketlerin bir ‘manipülasyon aracı’ olarak kullanıldığını savunan MHP, benzer içerikteki teklifleri 2018, 2021 ve 2022 yıllarında da gündeme getirmişti. Teklifin bu defa yasalaşması durumunda doğru bilgi ve manipülasyona kimin karar vereceği sorusunun muğlak
bırakıldığını ifade eden Selçuki, ‘Dezenformasyonla Mücadele Yasası’ örneğini hatırlattı. Selçuki, ‘’Manipülasyonu suç olarak belirlediğiniz zaman neyin manipülasyon olduğuna ve buna kimin karar vereceği konuları özellikle Türkiye gibi demokratik alanların daraldığı ülkelerde çok farklı yerlere gidebilir. Aynı ‘yalan haber’ yasasında olduğu gibi. Yoruma açık konular. Hangi parametreler çerçevesinde karar verilecek ve kim karar verecek bunlar çok önemli hale geliyor” dedi.
Kamuoyu araştırma şirketlerinin denetlenmesi önerisine itiraz etmeyen Selçuki, bu işlemin bağımsız kurullar tarafından gerçekleştirilmesini önererek, şöyle konuştu;
‘’Siyasi anket yayınlandığında akademisyenler, araştırma şirketi temsilcilerinden oluşan bir bağımsız kurul tarafından denetlenmeli ve açıklanan sonuç, yapılan metot bilimselliğe uygunsa kamuoyu ile paylaşılabilmeli.’’
Anket şirketleri neden yanıldı?
Seçimlerin ardından araştırma metotlarını gözden geçirdiklerini aktaran Selçuki, ‘Bizim de tahminimiz yanıldı’ dedi. Özeleştirinin mesleki ahlak açısından gerekliliğine vurgu yapan Türkiye Raporu Direktörü, ‘kaçırdıkları’ üç noktayı şu sözlerle anlattı;
‘’Birincisi, özellikle 14 Mayıs’ta muhalefet seçmeninin iktidar seçmenine göre sandığa daha az gittiğini görüyoruz. Bunu ankette yakalayamadık. İkincisi, son haftadaki duygu değişikliklerini yakalayamadık. Bu gerçekten zor bir işti. Seçimden bir hafta öncesine kadar seçmenin davranışını temelden değiştirecek birtakım olaylar oldu. Sinan Oğan ve Muharrem İnce’nin çıkışları gibi. Ankete bir cevap vermesine rağmen sandık başında bir duyguyla görüşünü değiştirebilecek kişileri hesap edemedik. Açıklık getirilmesi gereken bir konu da konut satışı yoluyla vatandaşlık dolayısıyla seçme ve seçilme hakkı elde eden yabancıların sayısı.’’
Veri politikasındaki amaçlarla sınırlı ve mevzuata uygun şekilde çerez konumlandırmaktayız. KVKK uyarıları ve detaylar için veri politikamızı inceleyebilirsiniz.